Object Oriented Javascript'e Giriş: Interface, Abstract Sınıflar, Getter ve Setter

Merhaba,

Bir önceki yazımda prototip tabanlı kalıtımın nasıl yapıldığından bahsetmiştim. Kısaca bir kalıtımlı sınıf yaratalım.

Gördüğümüz gibi önceki bilgilerimize dayanarak yeni bir sınıf yaratmış olduk. Şimdi standart OOP’de ihtiyacımız olan interface yapısını sağlıyor olmamız gerekiyor. Peki bunu nasıl yapabiliriz?

OOP’de interfaceler çoğu dilde varken, Javascriptte yoktur. Fakat implementasyonu sağlanabilir. Çünkü kontrol edilebilecek kadar kolay bir yapıya sahiptir. Bunun için Function sınıfına genel bir implements methodu ekleriz, ve bu method kendisine belli methodları araştırır. Basitçe bir örnek yapalım:

Gördüğümüz gibi aslında bir interface yapısı oluşturmak çok zor değil. Şimdi bu yazdığımız yapıya bir de extends methodu ekleyerek, daha önce yaptığımız extend işlemini kolaylaştıralım, böylece daha kolay bir sınıf mekanizması kurmuş olacağız. Bir de method ve property ekleme işlemlerimizi daha kolaylaştıran yeni bir method ekleyelim, bunun adı da proto olsun, çünkü sınıfımızın genel yapısını aslında bu oluşturacak. Demin yaptığımız implementasyon methodunda biraz değişiklik yapalım, ve prototypelar eklendikten sonra çalışmasını sağlayalım. implements methodu yalnızca atamaları yaparken, ensureImplements methodu ile implementasyon kontrolünü sağlayalım. Ayrıca super adında bir getter yaratarak, üst sınıfa ulaşmasını sağlayabiliriz. Bakalım nasıl bir şey ortaya çıktı:

Uzunca bir kod yazdığımız ortada. Fakat yukarıda yazdığım bir kısmı JavaScript’e OOP desteği vermek için kullanacağız. Şimdi gelelim bir kaç bilmediğimiz konuya:

Getter ve Setter

Not: getter / setter özelliği deprecated ve standart dışı özelliklerdir, ancak bazı browserlarda çalışır. ES5 standart dışında tutmuştur, yalnızca JavaScript’in diğer Object Oriented dillerin yapabildiklerini yapabildiğini göstermek amacıyla anlatılmıştır, dolayısıyla bu kullanımı standart olarak kabul etmeyiniz.

PHP yazıyorsanız bilirsiniz, __get ve __set magic fonksiyonlar vardır. Bir prototype’a erişmeyi sağlar fakat aslında fonksiyon çalışıyordur. Bu özelliğin aynısı JavaScript’te de var. Yukarıdaki kütüphanemizde yaptığımız örneğe bakalım:

Evet kodun bu kısmında gördüğümüz gibi, this.super bize verildiği fonksiyondan elde ettiği sonucu verecektir. Hemen çalışan bir örnek yapalım o halde:

Şimdi işin çılgın noktasına geldik. :) Olay şu ki, getter tanımladığınız bir değişkeni, setter tanımlamadıkça değiştiremezsiniz, JS hata verecektir. Setter tanımladığınızı da getter tanımlamadıkça geri alamazsınız. İşte olayın güzelliği burada zaten. Getter ve Setter method tanımlaması bu kadar, şimdi geldik Abstract olayının nasıl yapıldığına.

Yukarıdaki kütüphanede abstract sınıfların nasıl çalıştığını anladınız mı bilmiyorum fakat, bir fonksiyonun en başına this.abstract(arguments); şeklinde bir kod koyuyoruz. Abstract (soyut) sınıfların temel mantığı, bir şeyin atası olmadıkça kendisinden yaratılamaz. Bu mantıktan yola çıkarak, bir sınıfı çağıran fonksiyonun, kendisiyle aynı olup olmadığı bize abstract olarak çağırılma durumunu verebilir. Yine bir örnekle gösterelim:

Abstract’ın temel mantığı bu şekilde, yukarıdaki kodda this.constructor nesnenin constructorunu, arguments.callee ise kendisini verecektir. Bildğimiz gibi kalıtım yaparken, this.constructor’u bir alt sınıf eziyor, dolayısıyla bu eşitlik sağlanmadığından hata vermiyor. yukarıdaki kütüphanede uygulanmış halini bulmanız mümkün. Gelelim son anlatacağımız konu olan apply olayına.

PHP’de call_user_func methodunu bilirsiniz. Bu method ile bir başka fonksiyonu parametre vererek çağırabilirsiniz, veya bir fonksiyona alias tanımlayabilirsiniz. Bir methoda gelen tüm değerleri aynen başka bir fonksiyona kanalize edebilirsiniz. Hemen bir örnek gösterelim:

Gördüğünüz gibi, testAlias fonksiyonu test fonksiyonuna tüm veriyi kanalize ediyor ve alias gibi çalışıyor. Yukarıdaki kütüphanede constructorların birbirlerine nasıl iletişim kurduklarını inceleyin :)

Buraya kadar her şeyi sorunsuz anladıysanız, artık temel seviye Object Oriented Javascript biliyorsunuz demektir. Sonraki postlarımda artık daha ileri seviye işlemler, design patternlar (evet çok heyecan verici bence de) ve MVC (bu da bir design pattern tabi) ile ilgili örnekler yapmaya çalışmayı düşünüyorum :) MVC’den önce design patterns anlatmak daha doğru olacaktır kanaatindeyim. Sorularınız olursa info {@} fatihkadirakin.com adresine mail atabilirsiniz, veya alt taraftaki yorum kısmından ulaşabilirsiniz.

Umarım sizin için faydalı olmuştur.

Teşekkürler.

OOP Desteği Örnek Kod

//Unique array fonksiyonu
Array.prototype.unique = function() {
    var unique = [];
    for (var i = 0; i < this.length; i++) {
        for (var j = i + 1; j < this.length; j++) {
            if (this[i] === this[j]) j = ++i;
        }
        unique.push(this[i]);
    }
    return unique;
};

//Interface atama fonksiyonu
Function.prototype.implements = function(interfaces) {
    var _implements = [];
    for (var i = 0; i < arguments.length; i++) {
        _implements = _implements.concat(arguments[i]);
    }
    _implements = _implements.unique();
    this.__implements__ = _implements;

    //chaining
    return this;
};

//Implementasyon fonksiyonu
Function.prototype.ensureImplements = function(interfaces) {
    var _implements = [];
    for (var i = 0; i < arguments.length; i++) {
        _implements = _implements.concat(arguments[i]);
    }
    _implements = _implements.unique();
    for (var i = 0; i < _implements.length; i++) {
        if (!(_implements[i] in this) && !(_implements[i] in this.prototype)) {
            throw new Error('Implementation failed, ' + _implements[i] + ' should be implemented');
        }
    }
};

//Kalıtım fonksiyonu
Function.prototype.extends = function(parent) {
    this.prototype = Object.create(parent.prototype);
    this.prototype.constructor = this;
    //chaining
    return this;
};

//Prototype ekleme fonksiyonu
Function.prototype.proto = function(structure) {

    for (var item in structure)
    this.prototype[item] = structure[item];

    //super methoda erişim
    this.prototype.__defineGetter__('super', function() {
        return this.__proto__.__proto__;
    });

    //statiklere erişim
    this.prototype.__defineGetter__('self', function() {
        return this.constructor;
    });

    //private method.
    this.prototype.abstract = function() {
        if (this.constructor == arguments[0].callee)
          throw new Error('You cannot create instance of an abstract class.');
    };

    //implementasyon kontrol
    this.ensureImplements(this.__implements__);

    return this;
};